Metalowe brzmienie zależy od kilku fundamentów: gitary elektrycznej (często z humbuckerami lub aktywnymi przetwornikami), wzmacniacza oraz łańcucha efektów. Poniższy poradnik podzielono na główne odmiany metalu i skupia się na typowych efektach, ustawieniach i sprzęcie.
Sprawdź też: Jak muzyka metalowa wpływa na zdrowie psychiczne?
Podstawy efektów i łańcucha sygnałowego
Distortion, preamp i overdrive
Lwia część metalowego brzmienia pochodzi z przesteru. Pedale distortion (np. Boss MT‑2 Metal Zone, Pro Co Rat) są prostymi układami dodającymi gain; zazwyczaj mają regulacje Level/Gain/Tone i podłączone do kanału czystego wzmacniacza zastępują jego stopień przedwzmacniacza.
Preamps to bardziej rozbudowane urządzenia symulujące przedwzmacniacz lampowy; posiadają pokrętła Treble/Mid/Bass i mogą być wpinane w pętlę efektów, dzięki czemu stanowią alternatywę dla kanalów wzmacniacza.
Pedale overdrive (np. Tube Screamer, Maxon OD‑808) wykorzystywane są w metalu głównie jako booster: gain ustawia się bardzo nisko lub na zero, tone w okolicy połowy, a level wysoko. Takie ustawienie usuwa bas z sygnału, podbija pasmo środkowe i mocniej wysterowuje lampy wzmacniacza, przez co riffy są bardziej zwarte i dynamiczne.
Noise gate:
Wysokie ustawienia gainu, przetworniki o dużym sygnale i niskie strojenia generują szumy, które mogą rozmazywać riffy. Noise gate to efekt otwierający się, gdy poziom sygnału przekroczy określony próg, i tłumiący dźwięk poniżej tego progu.
Prawidłowo ustawiony gate eliminuje szumy i sprzężenia, pozwala na perkusyjne urywanie dźwięków oraz jest kluczowy w djencie i metalcore, gdzie gra się staccato. Warto zwracać uwagę na parametry ataku, hold i release; zbyt krótki release sprawi, że dźwięk będzie brzmiał nienaturalnie, a zbyt długi nie usunie szumów.
Efekty przestrzenne i modulacyjne:
Reverb – w metalu używa się go ostrożnie, aby dodać przestrzeni bez zacierania riffów. Subtelny reverb może nadać gitarze wrażenie „oddechu”; w black metalu bywa wykorzystywany do kreowania mrocznego, „kościelnego” klimatu, np. Catalinbread Talisman.
Delay – kilka powtórek (4–6) o niskim poziomie pomaga zagęścić solówki i udaje efekt podwójnego nagrania. W metalcore i progresji delay synchronizuje się z tempem utworu.
Chorus/modulacje – chorus rozdziela sygnał i modulując jedną z kopii tworzy efekt podwójnej gitary. W metalu stosuje się go głównie w czystych partiach lub solówkach dla uzyskania przestrzennego, „lśniącego” brzmienia. W black metalu analogiczne zadanie spełnia Idiot Box Dark Waves z lekkim echo.
Wah – efekt zwany „kaczka” kojarzony jest z ekspresyjnymi solówkami Kirka Hammetha i Zakka Wylde’a oraz mrocznymi riffami Jerry’ego Cantrella.
EQ i kompresja:
Korektor graficzny (np. Boss GE‑7) pozwala precyzyjnie zwiększać lub wycinać wybrane częstotliwości. Przed wzmacniaczem można podbić środek (~800 Hz, 1.6 kHz) i obciąć bas (~100 Hz), aby uzyskać twardszą odpowiedź i zlikwidować „moczenie” dźwięku; w pętli efektów można lekko obniżyć dolny środek (400 Hz) i kontrolować wysokie częstotliwości. Kompresor wyrównuje dynamikę grania – przydatny w prog‑metalu do zachowania równych akcentów podczas szybkich przebiegów.
Heavy Metal
Brzmienie i wzmacniacze
Kierunek heavy metal (Iron Maiden, Judas Priest) korzysta z wysokogainowych wzmacniaczy lampowych (Marshall JCM800, Mesa/Boogie Mark II) oraz klasycznych kolumn 4×12. Ustawienia EQ są dość zrównoważone: gain 6–8, treble 5–7, mid 3–5, bass 5–7. Nie należy przesadzać z gainem, bo dźwięk stanie się zamulony.
Efekty typowe:
Distortion/Overdrive: podstawą jest wzmacniacz, ale wielu gitarzystów używa Tube Screamera (Ibanez TS9/Maxon OD‑808) w roli boosta, aby dociążyć środkowe pasmo i uzyskać zadziorny atak. Dodatkowe przestery, np. Pro Co Rat, Boss DS‑1, dodają charakteru.
Wah: charakterystyczne solówki (Kirk Hammett, Zakk Wylde) z użyciem wah pedalu.
Delay i reverb: krótkie, subtelne ustawienia dla solówek; posłużą analogowe lub cyfrowe opóźnienia (Boss DD‑7, MXR Carbon Copy).
Chorus: umiarkowany, aby czyste partie miały „podwojony” charakter.
Przykładowy łańcuch
Wah → 2. Overdrive/boost (TS9/OD‑808) → 3. Distortion (jeśli amp czysty) → 4. Noise gate → 5. EQ (opcjonalnie) → 6. Modulacje (chorus/flanger) → 7. Delay → 8. Reverb
Thrash Metal
Charakterystyka brzmienia
Thrash z lat 80. (Metallica, Megadeth, Slayer, Anthrax) opiera się na szybkim palm‑mutingu i agresywnych riffach. Brzmienie jest bardziej szorstkie niż w heavy metalu, często z „wyciętym” pasmem środkowym (tzw. U‑shaped EQ). Ustawienia gainu 7–8, treble 6–7, mids 2–3, bass 6 tworzą klasyczny thrashowy sound.
Efekty:
Boost/Overdrive – Tube Screamer lub Fortin Mini Grind stosuje się przed lampowym wzmacniaczem (często Marshall JCM800, Peavey 5150) w celu zaostrzenia ataku, podbicia środka i wyrównania basu.
Distortion – thrashowcy preferują naturalne przesterowanie JCM800 albo dedykowane pedale. Przykładem jest Electric Eye Audio The Thrasher zaprojektowany specjalnie dla thrashu. Jego przełącznik pozwala wybrać dwa brzmienia: „Bay Area” – ciemniejsze, z mocno wyciętymi środkami, inspirowane Metallicą, Slayerem i Megadeth; oraz „New York/East Coast” – bardziej mid‑forward i nowoczesne, zbliżone do Anthrax, który dobrze współgra z siedmio‑strunowymi gitarami.
Noise gate – konieczny ze względu na szybkie wyciszanie strun podczas riffów; nowoczesne thrash i crossover często wykorzystują bramki o krótkim czasie ataku dla perkusyjnego brzmienia.
Chorus/delay – sporadycznie, najczęściej w solówkach; delay uzupełnia dźwięk, nie zasłaniając agresji.
Death Metal
Subgatunek klasyczny
W death metalu (Death, Cannibal Corpse) dominują niskie strojenia, szybki picking i agresywne brzmienie. Wzmacniacze to zazwyczaj Peavey 6505/5150 lub Mesa/Boogie Dual Rectifier; ustawienia EQ: umiarkowane basy, lekko wycięte środki, kontrolowana góra. Gra techniczna (palm‑muting, alternatywne piórkowanie) jest równie ważna.
Efekty:
Distortion – metalowe przestery (Boss Metal Zone MT‑2, HM‑2, MXR Fullbore Metal) często łączone są z lampowym headem. Tube Screamer stosuje się jako booster, aby usunąć mulący bas i podbić środek.
Noise gate – niezbędny do tłumienia szumów z potężnych wzmacniaczy i aktywnych przetworników.
Chorus/delay – używane oszczędnie, np. w leadach; dają przestrzeń bez gubienia definicji.
Black Metal
Mroczne brzmienie black metalu (Mayhem, Darkthrone, Emperor) opiera się na lo‑fi przesterze, warstwach atmosferycznych i minimalizmie. Produkcja często celowo zachowuje surowość.
Efekty:
Distortion/Fuzz – wiele black‑metalowych gitarzystów używa krzykliwych, prymitywnych przesterów. Christian Larson (Necrofier) wskazuje na Idiot Box Death Master inspirowany brzmieniem Celtic Frost, który daje „nieświęty” distortion. Niektórzy korzystają z fuzzów (Pro Co Rat, Black Fountain).
Reverb – subtelny reverb (np. Catalinbread Talisman) dodaje przestrzeni i grubości bez utraty ataku, tworząc posępny klimat.
Chorus/Echo – efekt Dark Waves łączy chorus z echem, nadając leadom mroczną mglistość.
Overdrive – signature pedal MWK Dybbuk (Sammy Duet z Goatwhore) podbija środkowe częstotliwości w lampowym Marshallu.
Multi‑efekt – Lonely Ghost łączy delay, reverb i boost, pozwalając tworzyć rozległe, eteryczne sola.
Wzmacniacze:
Black‑metalowcy często używają tańszych, małych headów lub starych Marshalli z mocno rozkręconym gainem. W połączeniu z szerokim reverbem powstaje surowe, „piwniczne” brzmienie. Brak wyrafinowanego EQ jest częścią estetyki.
Doom Metal
Doom metal (Black Sabbath, Candlemass, Electric Wizard) charakteryzuje się wolnymi tempami, ciężkimi riffami i ogromnym brzmieniem.
Wzmacniacze i podstawowe ustawienia:
Zespoły doomowe często używają mocnych wzmacniaczy lampowych o dużej mocy (Orange OR120, Laney Supergroup). EQ ustawiają odwrotnie niż thrashowcy – bas i środek są podbite, góra stłumiona, co daje gruby, ciepły dźwięk.
Efekty:
Fuzz – fundament doomowego brzmienia. Klasyczne fuzz‑y jak Electro‑Harmonix Big Muff czy Fuzz Face dają „wełnisty”, tłusty przester.
Overdrive – Tube Screamer dodaje ciepła i sustainu, szczególnie w połączeniu z fuzzem.
Reverb i delay – tworzą kosmiczną przestrzeń; subtelne odbicia przedłużają dźwięk bez zamulania.
Modulacje – chorus, phaser i flanger używane są sporadycznie, aby dodać ambientu; istotne jest, aby nie przesadzić.
Metalcore
Metalcore łączy thrashowy riffing z hardcore’ową agresją i melodyjnymi refrenami.
Instrumentarium i wzmacniacze:
Riffhard radzi, aby do metalcore wybierać gitary z wysokowyjściowymi przetwornikami, często aktywnymi (EMG, Fishman Fluence). Wzmacniacze: lampowe Peavey 6505 i Mesa/Boogie Dual Rectifier są klasyką; solid‑state’y jak Line 6 Spider V czy Boss Katana oferują tańsze, głośne rozwiązania, a cyfrowe modelery (Kemper Profiler, Fractal Axe‑FX) pozwalają emulować wiele wzmacniaczy.
Ustawienia EQ: gain – szukaj punktu, w którym riff jest agresywny, ale czytelny; bas – utrzymuj „tight”, by nie zabrzmiał mulisto; nie wycinaj całkowicie środka, bo jest potrzebny do przebicia się w miksie.
Efekty:
Overdrive – booster (TS9, OD‑808, Fortin Mini Grind) przed wzmacniaczem dodaje ataku i spójności.
Noise gate – niezbędny do utrzymania czystości podczas przerw w riffach.
Reverb/Delay/Chorus – stosowane umiarkowanie. Delikatny reverb zwiększa przestrzeń, delay synchronizowany z tempem wypełnia solówki, a chorus dodaje czystym partiom „lśniącego” charakteru.
EQ – pomocny do precyzyjnego modelowania brzmienia w pętli efektów.
Multi‑efekty – Line 6 Helix czy Boss GT‑1000 oferują kompleksowe rozwiązanie; w jednym urządzeniu zawierają symulacje wzmacniaczy, bramki i modulacje.
Djent i nowoczesny prog‑metal
Djent (Meshuggah, Periphery, Animals As Leaders) to młodszy podgatunek prog‑metalu, który kładzie nacisk na perkusyjne, synchopowane riffy.
Instrumentarium:
Gitara – 7‑ lub 8‑strunowe instrumenty z aktywnymi przetwornikami zapewniają zakres tonalny i klarowność.
Wzmacniacz – wielu djentowców preferuje cyfrowe modelery (Kemper Profiler, Axe‑FX, Neural DSP Quad Cortex), ponieważ umożliwiają precyzyjną regulację i szybkie przełączanie brzmień. Lampowe heady też się sprawdzają, jeśli środek jest odpowiednio podbity.
Ustawienia i efekty:
EQ – djent wymaga podkreślonych środków (w przeciwieństwie do „scooped mids”), niskie częstotliwości muszą być zwarte, a wysokie wyraziste.
Overdrive/Boost – stosowany z niskim gainem i wysokim poziomem; pomaga uzyskać perkusyjne „chuggi”.
Noise gate – absolutnie obowiązkowy; eliminuje niechciane dźwięki i pozwala na precyzyjne cięcia.
EQ pedal – umożliwia wycinanie lub podbijanie konkretnych pasm, dostosowując brzmienie do różnych gitar i nagłośnienia.
Modulacje – chorus czy delay są dodatkiem; stosuje się je z umiarem.
Progresywny metal (dream/prog)
Prog‑metal łączy metalową agresję z rozbudowanymi aranżacjami i czystymi partiami (Dream Theater, Symphony X, Haken).
Cechy brzmieniowe:
Prog‑metalowe gitary cechują się dużą dynamiką, wyraźnym podziałem nut i szerokim zakresem tonalnym. Joey Sturgis opisuje, że charakterystyczny tight sound uzyskuje się dzięki dwóm urządzeniom: noise gate i kompresor – gate usuwa szumy i rezonujące struny, kompresor wyrównuje atak i utrzymuje równy poziom w szybkich zagrywkach. Wiele współczesnych gitarzystów używa wirtualnych bramek i kompresorów w pluginach (Toneforge), co daje większą kontrolę podczas nagrań.
Efekty i wzmacniacze:
Wzmacniacze – prog‑metal może korzystać z lamp (Mesa Mark V, ENGL Powerball) lub cyfrowych modeli (Kemper, Axe‑FX, Helix). Kluczowe jest zachowanie klarowności w wysokich rejestrach oraz headroomu.
Delay, reverb, chorus – stosowane do budowania atmosfery w solówkach i cleanach; jednak podstawą jest dźwięk wzmacniacza, a nie przesadzone efekty.
EQ – delikatne podbicie niskiego środka dodaje ciepła, a wycięcie ekstremalnego dołu i góry pomaga uniknąć szumów.
Ampy: lampowe, tranzystorowe i cyfrowe:
Lampowe – zapewniają ciepło, naturalną kompresję i dynamiczną odpowiedź. W metalu dominują heady Peavey 6505/5150, Mesa Dual Rectifier, Marshall JCM800 oraz nowoczesne Friedmany i ENGL‑e. Lampowe heady wymagają głośnego grania dla pełnej saturacji, są ciężkie, ale oferują klasyczne brzmienie.
Tranzystorowe (solid‑state) – są lżejsze, tańsze i utrzymują stałe brzmienie przy niskiej głośności. Seria Boss Katana czy Line 6 Spider V potrafi zaskoczyć mocą i jest dobrą opcją budżetową. Niektórzy gitarzyści death‑ i grind‑core używają starszych Peavey Bandit lub combosów do agresywnego brzmienia.
Cyfrowe modelery – urządzenia, które symulują dziesiątki wzmacniaczy i efektów. Najpopularniejsze to Kemper Profiler, Neural DSP Quad Cortex i Fractal Axe‑FX. Modern Music Solutions pisze, że modelery oferują możliwość profilowania konkretnych wzmacniaczy (Kemper), zaawansowane przetwarzanie i bibliotekę efektów – są kompaktowe i idealne na scenę i do studia.
Quad Cortex oferuje dotykowy interfejs, realistyczne symulacje wzmacniaczy i wbudowane high‑gain distortions, a Axe‑FX zapewnia kompleksowe symulacje wzmacniaczy i efektów używane przez wielu profesjonalistów. Modelery są drogie, ale eliminują konieczność posiadania wielu wzmacniaczy i efektów.
Poradnik zakupowy – pierwsze efekty do metalu
1. Overdrive/boost – niezależnie od podgatunku, dobra kostka overdrive (Ibanez TS9, Maxon OD‑808, Fortin Mini Grind) pozwala zapanować nad niskimi częstotliwościami i podbić środek. Ustaw gain nisko, level wysoko.
2. Noise gate – absolutnie konieczny przy dużym gainie i drop‑tuningu. Wybierz model z regulacją attack/release (Boss NS‑2, ISP Decimator). Ustaw threshold tak, aby odcinał szumy, ale nie ścinał naturalnego sustainu.
3. Distortion/preamp – jeśli Twój wzmacniacz nie ma dobrego kanału przesterowanego, wybierz pedale typu Metal Zone, Revv G3/G4, Horizon Devices Precision Drive lub, dla ekstremalnego brzmienia, HM‑2 lub jego nowoczesne klony (KMA Wurm 2). Upewnij się, że pedal dobrze współpracuje z Twoim wzmacniaczem (lampowy solid‑state). Preamp‑pedals (Two Notes Le Lead, Walrus ACS1) można podłączyć bezpośrednio do kolumny lub interfejsu.
4. EQ – Boss GE‑7 lub MXR Ten Band pozwolą precyzyjnie kształtować pasmo. Umieść go w pętli efektów, aby wpływać na ogólny charakter brzmienia, lub przed wzmacniaczem dla korekcji sygnału wejściowego.
5. Delay/reverb – wybierz delay (MXR Carbon Copy, TC Electronic Flashback) i reverb (Boss RV‑6, Strymon BlueSky) oferujące możliwość ustawienia krótkich powtórek. Ustaw mix na około 10–20%, feedback niski; umieść w pętli efektów.
6. Modulacje – chorus (Boss CE‑2W, EHX Small Clone) przyda się do czystych partii i soli; phaser/flanger są opcjonalne.
7. Kompresor – przydatny w prog‑metalu, jeśli potrzebujesz wyrównania dynamiki. Modele jak MXR Dyna Comp lub Keeley Compressor Plus sprawdzą się zarówno przed wzmacniaczem, jak i w pętli.
8. Multiefekt/modeler – jeśli chcesz mieć wszystko w jednym, rozważ Line 6 Helix, Fractal FM3/FM9 lub Kemper Profiler Stage. To spory wydatek, ale dostajesz symulacje wzmacniaczy, bramki, modulacje i efekty przestrzenne oraz możliwość zapisywania presetów..
9. Pozostałe efekty sprawdź w sklepie muzycznym HurtowniaMuzyczna.pl
Kolejność efektów w łańcuchu
Ogólna zasada: od efektów wpływających na dynamikę i barwę przed wzmacniaczem, po modulacje i efekty czasowe w pętli:
- Tuner (jeśli używasz)
- Wah (opcjonalnie)
- Compressor
- Overdrive/Boost
- Distortion/Preamp
- Noise Gate
- EQ (przed ampem)
- Wzmacniacz/Preamp
- Effects Loop: EQ (jeśli chcesz kształtować końcowe brzmienie) → Chorus/Phaser/Flanger → Delay → Reverb.
Wskazówki końcowe
- Mniej znaczy więcej – zbyt duża ilość gainu lub efektów potrafi rozmyć brzmienie. Zaczynaj od umiarkowanych ustawień i stopniowo zwiększaj intensywność.
- Ucho jest najważniejsze – sugerowane ustawienia to punkt wyjścia. Dopasuj brzmienie do pomieszczenia, gitary i roli w zespole.
- Ćwicz technikę – nawet najlepszy sprzęt nie zastąpi precyzyjnego palm‑mutingu, timing’u i artykulacji. W wielu gatunkach (djent, thrash, prog) technika jest kluczem do „tight” brzmienia.
Dzięki zrozumieniu roli poszczególnych efektów i wzmacniaczy w różnych odmianach metalu łatwiej jest zbudować własną paletę brzmień – od doomowego fuzzowego mroku po chirurgiczną precyzję djentu. Eksperymentuj, słuchaj swoich idoli i dostosowuj sprzęt do własnych preferencji.
Artykuł sponsorowany